Chính phủ Mỹ đóng cửa là gì? Nguyên nhân, hậu quả và tác động toàn cầu

Trong những năm gần đây, cụm từ “chính phủ Mỹ đóng cửa” thường xuyên xuất hiện trên các bản tin quốc tế, gây không ít hoang mang cho người dân và giới đầu tư toàn cầu. Vậy chính xác thì chính phủ Mỹ đóng cửa là gì, nguyên nhân do đâu và hậu quả để lại ra sao? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm “shutdown” của Mỹ, đồng thời phân tích những tác động thực tế đến kinh tế – chính trị nước Mỹ cũng như thế giới.

1. Chính phủ Mỹ đóng cửa là gì?

“Chính phủ Mỹ đóng cửa” (US government shutdown) là tình trạng khi một phần hoặc toàn bộ hoạt động của chính phủ liên bang Hoa Kỳ phải tạm ngưng do Quốc hội không thông qua kịp thời ngân sách hoặc dự luật chi tiêu.

Trong giai đoạn này, các cơ quan chính phủ không có nguồn tài chính để vận hành bình thường. Một số dịch vụ công thiết yếu vẫn tiếp tục hoạt động (như an ninh quốc phòng, bệnh viện khẩn cấp, kiểm soát không lưu), nhưng hàng trăm nghìn nhân viên liên bang sẽ phải nghỉ việc tạm thời hoặc làm việc không lương cho đến khi ngân sách mới được thông qua.

Nói cách khác, chính phủ Mỹ đóng cửa là sự gián đoạn hoạt động điều hành đất nước, xuất phát từ tranh chấp chính trị và tài chính giữa các nhánh trong bộ máy quyền lực.

2. Nguyên nhân khiến chính phủ Mỹ đóng cửa

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc chính phủ Mỹ rơi vào tình trạng “shutdown”, trong đó phổ biến nhất là:

2.1. Tranh chấp ngân sách

Hằng năm, Quốc hội Mỹ cần thông qua 12 dự luật chi tiêu để cấp vốn cho các cơ quan liên bang. Nếu không đạt được sự đồng thuận trước thời hạn, chính phủ sẽ không có kinh phí để hoạt động và buộc phải đóng cửa.

2.2. Bất đồng chính trị

Chính phủ Mỹ thường chia rẽ giữa hai đảng lớn là Dân chủ và Cộng hòa. Khi một bên kiểm soát Nhà Trắng, bên kia kiểm soát Quốc hội, khả năng xảy ra bế tắc ngân sách càng cao.

Ví dụ: Một đảng có thể muốn tăng chi tiêu cho phúc lợi xã hội, trong khi đảng còn lại yêu cầu cắt giảm để giảm thâm hụt ngân sách.

2.3. Các vấn đề gây tranh cãi

Ngoài ngân sách tổng thể, đôi khi một chính sách cụ thể cũng gây ra xung đột. Chẳng hạn:

Kinh phí xây dựng tường biên giới Mỹ – Mexico dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Các khoản hỗ trợ y tế (Obamacare).

Chính sách nhập cư.

3. Chính phủ Mỹ đóng cửa ảnh hưởng như thế nào?

3.1. Đối với nhân viên liên bang

Khoảng 800.000 – 1 triệu nhân viên liên bang có thể bị ảnh hưởng. Họ sẽ tạm nghỉ việc không lương hoặc buộc phải làm việc mà chưa nhận được lương cho đến khi chính phủ mở cửa trở lại.

3.2. Đối với dịch vụ công

Các công viên quốc gia, viện bảo tàng, thư viện công có thể phải đóng cửa.

Một số chương trình hỗ trợ người dân, như xét duyệt thị thực, cấp hộ chiếu, có thể bị trì hoãn.

Các dịch vụ thiết yếu như cảnh sát, quân đội, bệnh viện vẫn tiếp tục nhưng cũng chịu áp lực lớn hơn.

3.3. Đối với kinh tế Mỹ

Theo ước tính, mỗi tuần chính phủ Mỹ đóng cửa có thể gây thiệt hại hàng tỷ USD cho nền kinh tế.

Chi tiêu tiêu dùng giảm do nhân viên không lương.

Doanh nghiệp bị ảnh hưởng khi các thủ tục hành chính chậm trễ.

Niềm tin của nhà đầu tư giảm, tác động đến thị trường chứng khoán.

3.4. Tác động toàn cầu

Là nền kinh tế lớn nhất thế giới, bất kỳ biến động nào ở Mỹ đều ảnh hưởng đến thị trường toàn cầu. Shutdown kéo dài có thể:

Làm giảm giá trị USD.

Khiến thị trường chứng khoán quốc tế biến động.

Tác động đến các đối tác thương mại và nhà đầu tư nước ngoài.

4. Những lần chính phủ Mỹ đóng cửa trong lịch sử

Tính đến nay, Mỹ đã trải qua nhiều lần chính phủ đóng cửa, trong đó có những lần kéo dài kỷ lục:

2018 – 2019: Lần đóng cửa dài nhất lịch sử (35 ngày) dưới thời Tổng thống Donald Trump, do tranh cãi về ngân sách xây dựng tường biên giới.

2013: Đóng cửa 16 ngày do bất đồng liên quan đến Đạo luật Chăm sóc sức khỏe (Obamacare).

1995 – 1996: Hai lần shutdown liên tiếp trong thời kỳ Tổng thống Bill Clinton, tổng cộng 27 ngày, do tranh chấp ngân sách với phe Cộng hòa.

Những lần đóng cửa này đã tạo ra nhiều hệ lụy cho xã hội, chính trị và kinh tế Mỹ, đồng thời ảnh hưởng không nhỏ đến hình ảnh quốc tế của nước này.

5. Chính phủ Mỹ xử lý shutdown như thế nào?

Khi xảy ra bế tắc ngân sách, Quốc hội và Nhà Trắng thường phải:

Thương lượng để đạt thỏa thuận chung về chi tiêu.

Thông qua dự luật chi tiêu tạm thời (Continuing Resolution – CR) để chính phủ có kinh phí hoạt động ngắn hạn, trong khi tiếp tục bàn bạc cho kế hoạch lâu dài.

Trong một số trường hợp, cần có sự nhượng bộ chính trị từ cả hai phía để mở lại chính phủ.

6. Vì sao chính phủ Mỹ hay đóng cửa?

Một số quốc gia khác cũng có tranh chấp ngân sách, nhưng hiếm khi xảy ra shutdown toàn diện như Mỹ. Nguyên nhân chính là:

Hệ thống chính trị phân quyền mạnh giữa hành pháp và lập pháp.

Sự đối đầu gay gắt giữa hai đảng trong các vấn đề chi tiêu công.

Thiếu cơ chế ràng buộc buộc phải thông qua ngân sách đúng hạn.

Chính vì vậy, “chính phủ Mỹ đóng cửa” đã trở thành khái niệm quen thuộc không chỉ với người dân Mỹ mà còn với cả thế giới.

7. Kết luận

Chính phủ Mỹ đóng cửa là gì? Đó là tình trạng khi các cơ quan liên bang phải tạm ngừng hoạt động do Quốc hội không thông qua ngân sách kịp thời. Đây là hậu quả trực tiếp của tranh chấp chính trị và tài chính giữa hai đảng lớn, gây ảnh hưởng sâu rộng đến nhân viên chính phủ, người dân, nền kinh tế Mỹ và cả thế giới.

Dù thường chỉ diễn ra tạm thời, nhưng mỗi lần shutdown lại để lại dấu ấn lớn, nhắc nhở rằng sự chia rẽ chính trị có thể tác động trực tiếp đến đời sống hàng ngày.